İnternet tarayıcılarından ulaşılan sitelerin (herhangi bir uygulama da olabilir) arka planda görünmeyen bir kaynak kodu bulunmaktadır. Sitelerin kaynak kodu sitelerin görünen ön yüzünü (front-end) ve görünmeyen arka yüzünü (back-end) oluşturan kod bloklarıdır.
Bir uygulamanın ya da web sitesinin kaynak koduna erişebiliyor olmak (normal bir kullanıcının ulaşabileceği kadar) o site üzerinde düzenleme yapılabilmesi anlamına da gelmemektedir.
Kısaca; internet üzerinden ulaştığımız siteler ya da uygulamaların ön ve arka yüzlerine oluşturan kod bloklarına site kaynak kodu diyebiliriz.
Bu site kaynak kodları, site üzerinde kullanıcıya sunulan içeriklerin hangi sırayla listeleneceğinden, site üzerinden iki kullanıcının mesajlaşmasına kadar bütün işlemleri yerine getiren ve kod satırlarından oluşan yazı bütünleridir.
Bir web sitesinin kaynak kodlarını değiştirmek demek o sitenin barındığı sunucuya (ya da web paneline) tam erişim sağlamak demektir.
Bir sitenin kaynak kodunu değiştirmek illegal yollar ile de mümkün olabilir. Ancak internet üzerindeki bir sitenin sahibinden habersiz kaynak kodunu değiştirmek (ya da bozmak) TCK’ya göre bir suç unsurudur.
Normal bir kullanıcının ilgili web uygulamasının işleyişini değiştirebilecek kaynak kodu değişiklikleri yapması illegal yöntemler dışında mümkün değildir.
Kaynak kodu (İngilizce olarak source code) bir uygulamanın tüm işlemlerini ve ekranlarını oluşturan kod satırlarıdır.
Dijital dünyadaki bütün web uygulamaların çalıştığı sunucular kaynak kodunu belirli kurallar ile işleyerek veriyi anlamlı hale getirip istemciye (kullanıcı) sunar. İstemci kullandığı platforma göre (PC, tablet vb.) sunulan veriyi bir kez daha yorumlayıp etkileşime girilebilir hale getirir.
Kaynak kodu bir web uygulamanın ya da sitenin yapacağı işlemleri belirleyen kod bütünüdür.
Açık kaynak kod (İngilizce olarak open source) ilgili yazılımın kaynak kodlarının herkes ile paylaşıldığı, isteyen kullanıcıların değiştirerek yeniden dağıtabildiği ya da kullanabildiği bir yazılım türüdür.
Açık kaynak kodlu bir yazılımın kaynak kodu herkes tarafından görülebilir. İlgili yazılımın kullanım koşullarına göre açık kaynak kodu bir yazılımı istediğiniz gibi değiştirip dağıtma hakkınız vardır.
Açık kaynak kodlu bir uygulama birden fazla kişi tarafından ortak bir şekilde geliştirilir ve kâr amacı (genelde) güdülmez.
Daha iyi anlayabilmek adına açık kaynak kodlu yazılımları nasıl yapıldığı açıkça gösterilen ve herkesin bir şeyler atabildiği bir yemek kazanına benzetebiliriz. Bu kazan herkesin görebileceği yerde kaynar ve kimin hangi malzemeyi koyduğu görülebilir. İsteyen kişiler bu yemeğin tamamını ya da bir parçasını alarak kendi yemeklerini yapmakta özgürdürler. Aynı zamanda yemek kazanına atılan malzemelerden de teker teker almak mümkün gibi düşünebiliriz.
Açık kaynak kodlu yazılımlar için bilinen en büyük platformların linkleri aşağıda listelenmiştir.
GitHub: https://github.com/
GitLab: https://about.gitlab.com/
Bitbucket: https://bitbucket.org/
Bu depolar ile yayınlanan açık kaynak yazılımları ya da kod bloklarını görebilir ve ilgili projeye katkıda bulunabilirsiniz.
Kaynak koduna ulaşmak istediğiniz uygulamanın/sitenin yapısı açık kaynak olarak paylaşılıyorsa kaynak koduna ulaşabilirsiniz. Bunun dışında ulaşabildiğiniz kaynak kodu sadece yorumlayıcılar için işlenen kod bloklarından ulaşacaktır ve tek başlarına bir anlam ifade etmeyeceklerdir.
İlgili yazılımın işleyişi ile ilgili metotların, fonksiyonların ve diğer yapıların içinde bulunduğu ve tür olarak çeşitli türlerde olabilen (örneğin .php) dosyalardır. İlgili kaynak dosyası şifrelenmemiş ise bütün içeriği görebilmeniz mümkün olacaktır.
Bir web sitesinin alt yapısını incelemek ve varsa kullandığı içerik yönetim sistemini (CMS) ya da yazılımını (script) incelemek ya da görülebilen (front-end) ön yüz hakkında daha detaylı bilgiler alabilmek (renk kodları, HTML yapıları vs.) adına sitenin kaynak koduna ihtiyaç duyulabilir.
Bunların yanı sıra ilgili siteden bir bilgi kazımı (web scraping) yapıyorsak da kaynak koduna ihtiyaç duyarız ve bu kaynak koddan istediğimiz bilgileri çıkarabiliriz.
Kısaca bir web sitesinin yapısı hakkında teknik bilgi alıp yorumlama yapabilmek adına kaynağa ihtiyaç duyulabilir.
Kullandığınız internet tarayıcıların hemen hemen hepsi ile tek bir kısayol kullanarak ilgili web sitesinin HTML (JS vb. görüntülenebilir kaynaklar da dahil) olarak kaynağını görüntüleyebilirsiniz.
“CTRL+U” kombinasyonu ile bulunduğunuz sayfanın kaynak kodlarını görüntüleyebilirsiniz. Bu kısayolun yanı sıra ilgili sayfaya sağ tık yapıp “İncele” komutu verdiğinizde de sunulan kaynak kodunu görebilirsiniz.
Ancak sunucu tabanlı işleyen kodları (misalen PHP) bu şekilde görmek mümkün olmayacaktır. Bu kısayol ile göreceğiniz şey ilgili kodların size (istemciye) dönderdiği yazı tabanlı sonuçlardır.
Ayrıca bir web sitesinin indirilebilir tüm dosyalarını indirmek için kullanabileceğiniz HTTrack adında açık kaynak kodlu bir yazılım da bulunmaktadır.
HTTrack kaynak kodları: https://github.com/xroche/httrack
HTTrack indirme linki: https://www.httrack.com/page/2/en/index.html
